Słowniczek harcerski
A
Apel – oficjalne rozpoczęcie i zakończenie dnia obozowego, czasami, w szczególnych przypadkach, odbywany jest także w innych porach dnia; ma charakter uroczysty, harcerze są w mundurach
B
Biwak – krótki, zwykle 2-3 dniowy wyjazd harcerski
C
Chusta – element umundurowania noszony na szyi, pod kołnierzem. Zawinięta chusta zazwyczaj jest spięta pierścieniem
Czuj! – tradycyjne pozdrowienie zuchów
Czuwaj! – tradycyjne pozdrowienie harcerskie (z ang. Be prepared!)
D
Druh/druhna – zwyczajowe określenie harcerza czy instruktora, stosowane przy zwracaniu się do siebie (np. druhu Piotrze) lub mówieniu o innym harcerzu lub instruktorze (np. druhna Ewa…)
Drużyna – podstawowa jednostka organizacyjna w ZHP, składa się z kilku zastępów, liczy średnio 15-25 harcerzy. Na czele drużyny stoi drużynowy. Drużynę, w skład której wchodzą zuchy, nazywamy gromadą zuchową
Drużynowy/drużynowa – instruktor harcerski kierujący drużyną lub gromadą, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania oraz opieki nad dziećmi i młodzieżą
Dzień Myśli Braterskiej (World Thinking Day) – święto przyjaźni obchodzone w dniu 22 lutego każdego roku przez harcerzy i skautów na całym świecie; upamiętnia datę urodzin założyciela skautingu, sir Roberta Baden-Powella i jego żony Olave Baden-Powell
Dziesiątka (dycha) – potoczne określenie namiotu o podstawie 4×5 m i wysokości 2m, zasadniczo przeznaczonego dla 10 osób, powszechnie używanego na obozach harcerskich, choć zwykle śpi w nim na obozie 5–7 osób
G
Gromada – podstawowa jednostka organizacyjna w ZHP skupiająca zuchy
Gwiazdki zuchowe – określenie stopnia zucha; są trzy gwiazdki: zuch ochoczy, sprawny i gospodarny, zdobywa się je po kolei, realizując zadania ustalone z drużynowym
Główna Kwatera – zarząd ZHP, liczy 7 osób, działa pod kierunkiem Naczelnika ZHP, koordynuje działania organizacji; potocznie określenie siedziby władz naczelnych ZHP w Warszawie przy ul. Konopnickiej 6
H
Harcerska Akcja Letnia – stanowi zwieńczenie i podsumowanie roku harcerskiego; w ramach HAL odbywa się zwykle kolonia zuchowa oraz obóz harcerski
Harcerze – członkowie ZHP w wieku 10-13 lat
Harcerze starsi – członkowie ZHP w wieku 13-16 lat
Harcówka – pomieszczenie, w którym odbywają się zbiórki harcerskie
Hufiec – terytorialna wspólnota gromad, drużyn, kręgów i innych podstawowych jednostek organizacyjnych oraz/lub związków drużyn i szczepów; obejmuje na ogół obszar powiatu, a w dużych miastach – jednej lub kilku dzielnic
I
Instruktor/Instruktorka – członek ZHP w wieku min. 16 lat, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą; instruktorem ZHP zostaje się po zrealizowaniu próby instruktorskiej i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego
Iskierka – zwyczaj harcerski stosowany w harcerskim kręgu, polega on na uściśnięciu dłoni stojącej w kręgu obok osoby, aż „iskra” zatoczy koło
J
Jamboree – spotkanie skautów (harcerzy) z całego świata w jednym miejscu, odbywa się co 4 lata
K
Kanadyjka – składane łóżko polowe z płótna rozciągniętego na drewnianym stelażu
Kolonia zuchowa – dłuższy wyjazd wakacyjny zuchów, tradycyjnie pod namioty, który jest podsumowaniem rocznej pracy gromady
Komenda Hufca – zarząd hufca, wybierany przez zjazd hufca na czteroletnią kadencję; zadaniem Komendy Hufca jest nadzór i koordynacja, ocena działalności, a także pomoc przy prowadzeniu gromad, drużyn i innych jednostek hufca
Komendant Hufca – instruktor kierujący zarządem hufca, wybierany przez zjazd hufca na czteroletnią kadencję, kieruje pracą komendy hufca, bieżącą działalnością hufca, reprezentuje hufiec, wydaje rozkazy, prowadzi gospodarkę finansową hufca
Kominek – forma podobna do ogniska, ale odbywająca się w pomieszczeniu zamkniętym, przy świecach
Komisja Stopni Instruktorskich – zespół instruktorów, którzy zajmują się zatwierdzaniem programów prób na stopnie instruktorskie, monitorowaniem przebiegu prób oraz ich oceną po zrealizowaniu wszystkich przewidzianych w próbie zadań
Krąg – (np. przyjaźni) obrzęd kończący harcerskie spotkanie, któremu towarzyszy obrzędowa pieśń
Krzyż Harcerski – odznaka harcerska nadawana w czasie Przyrzeczenia Harcerskiego, ma kształt krzyża równoramiennego z lilijką w środku i wieńcem z liści dębowych i laurowych, wplecionym w ramiona, oraz napisem „CZUWAJ”
Kurs drużynowych – kurs przygotowujący do pełnienia roli drużynowego gromady lub drużyny
Kurs przewodnikowski – kurs wychowawców harcerskich, przeznaczony jest dla harcerzy w wieku 16+, celem kursu jest przygotowanie członka ZHP do bycia instruktorem ZHP
Kwaterka – grupa wykonująca podstawowe prace logistyczne na kilka dni przed rozpoczęciem obozu harcerskiego
Kwatermistrz – doświadczony harcerz bądź instruktor zajmujący się sprawami gospodarczymi, sprzętowymi w danej jednostce harcerskiej lub na obozie
L
Lilijka – tradycyjny, ogólnoświatowy symbol skautingu; została zaczerpnięta z kartografii i dawnych kompasów, gdzie jako element tzw. róży wiatrów oznaczała kierunek północny
M
Menażka – naczynie polowe, służące jako talerz, miska, patelnia lub kociołek, wykonana z metalu lub specjalnego tworzywa
Mundur harcerski – ubiór noszony przez harcerzy
N
Naramiennik wędrowniczy – element umundurowania, oznaka przynależności wędrownika do grupy wędrowniczej
Nieprzetarty Szlak – ruch w ZHP pracujący z dziećmi niepełnosprawnymi fizycznie lub umysłowo
O
Obietnica Zucha – dobrowolnie złożone przez zucha oświadczenie o zobowiązaniu się do przestrzegania Prawa Zucha
Obóz harcerski – dłuższy, często kilkutygodniowy wyjazd wakacyjny harcerzy, tradycyjnie pod namioty, który jest podsumowaniem rocznej pracy drużyny
Obrzędowość – przyjęta na określony czas (np. na okres obozu harcerskiego) konwencja zabawy, pomagająca w realizacji założonych celów wychowawczych
P
Podobóz – obóz konkretnej jednostki harcerskiej lub kilku jednostek z danego pionu wiekowego, uczestniczący w zgrupowaniu wielu jednostek, np. obozie całego hufca
Przyboczny/Przyboczna – starszy harcerz lub instruktor ZHP pomagający drużynowemu w prowadzeniu gromady zuchowej lub drużyny harcerskiej
Prawo Harcerskie – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkich członków ZHP z wyjątkiem zuchów (ich obowiązuje Prawo Zucha)
Prawo Zucha – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących wszystkie zuchy
Przyrzeczenie Harcerskie – uroczysta deklaracja składana podczas otrzymywania krzyża harcerskiego, stanowi opis podstawowych zasad obowiązujących w harcerstwie: służby, samodoskonalenia oraz braterstwa
R
Rajd – jedno lub kilkudniowa wycieczka harcerska polegająca na wędrówce połączonej ze zwiedzaniem i wykonywaniem różnych zadań
Rozkaz – pisemny dokument, który zawiera zapis podjętych przez drużynowego, komendanta lub Naczelnika ZHP decyzji, które wszyscy członkowie danej jednostki czy całej organizacji muszą przyjąć do wiadomości; w rozkazie zapisuje się więc na przykład: przyznane sprawności, mianowania na funkcje, pochwały, nagany i tym podobne
S
Składnica harcerska – sklep z umundurowaniem i wyposażeniem harcerskim
Sprawność harcerska – zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą zdobywa harcer; zdobyte sprawności oznacza się kolorowymi okrągłymi emblematami na prawym rękawie munduru
Sprawność zuchowa – zdobyta przez zucha (indywidualnie lub całą gromadą) i udowodniona działaniem umiejętność, wiedza, którą zdobył zuch; zdobyte sprawności zuchowe oznacza się kolorowymi trójkątnymi emblematami na prawym rękawie munduru zucha
Stopień harcerski – określenie poziomu wiedzy, umiejętności i wyrobienia harcerskiego harcerzy; stopnie zdobywa się realizując zadania określone w programie próby na stopień, dostosowane indywidualnie do potrzeb i wieku harcerza
Stopień instruktorski – określenie poziomu wiedzy, dojrzałości społecznej i umiejętności wychowawczych instruktora harcerskiego; w ZHP istnieją trzy stopnie instruktorskie (przewodnik, podharcmistrz, harcmistrz)
Szczep – jednostka harcerska, zrzeszająca gromady i drużyny harcerskie działające w tym samym terenie np. w jednej szkole, jej celem jest zapewnienie ciągu wychowawczego (możliwość przechodzenia do kolejnych drużyn wraz z osiągnięciem odpowiedniego wieku)
Sznur funkcyjny – element umundurowania, oznaczający pełnioną funkcję (kolorem oraz sposobem noszenia)
Szóstka – odpowiednik zastępu w gromadach zuchowych, tj. grupa zwykle ok. 6 zuchów, wykonująca razem zadania podczas zbiórki zuchowej
W
Warta – służba pełniona zwykle na obozie przez harcerzy, której celem jest pilnowanie terenu obozu
Wędrownicy – członkowie ZHP w wieku 15-21 lat
Z
Zastęp – licząca zwykle ok. 6 osób grupa harcerzy, wykonująca razem zadania podczas zbiórki
Zbiórka – cykliczne, tematyczne spotkanie określonej grupy członków ZHP, np. zbiórka drużyny harcerskiej, zbiórka gromady zuchowej
Zimowisko – dłuższy (zwykle 1-2 tygodniowy), zimowy wyjazd harcerski, najczęściej w ferie
Zlot – kilkudniowa impreza harcerska, zwykle plenerowa
Znaczek zucha – odznaka noszą przez zuchy nad lewą kieszenią munduru, po złożeniu Obietnicy Zucha, przedstawiająca główkę białego orła i żółtą tarczę wschodzącego słońca na niebieskim tle; podstawą odznaki jest czerwony prostokąt z napisem „ZUCH”
Zuchy – członkowie ZHP w wieku 6-10 lat
Zjazd hufca – jest zwoływany co 4 lata, bierze w nim udział kadra hufca która decyduje o najważniejszych sprawach hufca, wybiera komendanda hufca i pozostałych członków komendy hufca, rozpatruje i zatwierdza sprawozdania wszystkich władz hufca