Historia hufca

Pierwsza wzmianka o istniejącej w Oświęcimiu męskiej drużynie skautowej pojawia się w numerze lwowskiego “Skauta” z 22 stycznia 1913 roku:

Być może drużyna ta powstała już w 1912 roku, jako że (jak zauważa w swoim opracowaniu pan Adam Leśniak) obieg informacji był wówczas znacznie wolniejszy niż obecnie. Jednak nie można przyjąć tej daty z całą pewnością.

Po I wojnie światowej, w latach 1921-23, wskrzesicielem drużyn sokolo-skautowych był uczeń oświęcimskiego gimnazjum Adam Karasiński.

W latach 1926-27, po objęciu kierownictwa gimnazjum przez dyrektora Jana Rymwidzkiego, jeden z uczniów, Rudolf Korzeniowski – będący członkiem drużyny sokolo-skautowej – podjął się zorganizowania w gimnazjum drużyny harcerskiej. Harcerze nosili żółte chusty. Godłem był herb Księstwa Oświęcimskiego – czerwony orzeł ze złotą literą O na błękitnym tle, a na nim nazwa miasta. Bohaterem drużyny wybrano Księcia Józefa Poniatowskiego. W roku 1928 drużyna uzyskała rejestrację Komendy Chorągwi. W tym samym roku zorganizowano pierwszy obóz pod namiotami.

W następnych latach powstały kolejne drużyny:

• II Drużyna Harcerzy im. Zawiszy Czarnego – kolor chust czarny,
• III Drużyna Harcerzy im. Jana III Sobieskiego – kolor chust niebieski,
• IV Drużyna Harcerzy im. Lisa Kuli – kolor chust pomarańczowy.

Pismem – L. 505/30 – z dnia 1 maja 1930 roku Komenda Męskiej Chorągwi Krakowskiej zatwierdziła Komendę Hufca w Oświęcimiu. W skład Hufca weszły 4 drużyny harcerzy. Pierwszym hufcowym mianowany został hm. Rudolf Korzeniowski.

Od momentu powstania hufca jego działalności towarzyszyło duże zainteresowanie mieszkańców Oświęcimia i prasy, czego dowodem są wycinki z gazet w kronice hufca. W roku 1931 hufiec wystawił drużynę reprezentacyjną na uroczystości 10-lecia III Powstania Śląskiego w Katowicach.  15 listopada tego samego roku założono „Orlą Gromadę”, która zajęła się działalnością szkoleniową. Powstały także pierwsze drużyny „Wilczków” (obecnie zuchy).

Od 1933 roku funkcjonował także żeński Hufiec Oświęcim. Jego hufcową była druhna Felicja Kisielińska. Harcerki współpracowały z harcerzami, spotykając się co jakiś czas na różnorodnych wydarzeniach.

W roku 1935 kajakarze hufca uczestniczyli w międzynarodowych zawodach kajakowych na Dunajcu zajmując czołowe lokaty. Zorganizowano także „Święto Morza” z zawodami na Sole. W dniach 10-25 lipca reprezentanci Hufca Oświęcim wzięli udział w jubileuszowym Zlocie w Spale z okazji 25-lecia istnienia harcerstwa na ziemiach polskich. 15 grudnia w gimnazjum im. S. Konarskiego (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. S. Konarskiego) odbyło się poświęcenie i uroczyste wręczenie sztandaru hufca, ufundowanego przez Koło Przyjaciół Harcerstwa. Sztandar wykonała oświęcimska harcerka Barbara Giebułtowska. 

W kolejnym roku hufiec uczestniczył w sztafecie z listem hołdowniczym do Prezydenta RP. Zorganizowano także zawody kajakowe o mistrzostwo Ziemi Oświęcimskiej. Rozwiązano hufiec żeński; nie zachowały się materiały z trzech lat jego istnienia. Po rozwiązaniu hufca drużyny przydzielono bezpośrednio pod opiekę referatu drużyn podległych Komendzie Chorągwi.

W czasie II wojny światowej oświęcimscy harcerze włączyli się w walkę z okupantem. W trakcie walk o Monte Casino poległ hm. Edmund Wilkosz – jego życiorys można przeczytać w zakładce „Nasz patron”.

Po zakończeniu II wojny światowej przystąpiono do ponownego organizowania drużyn harcerskich w Oświęcimiu. Z grona byłych harcerzy powstało nowe Koło Przyjaciół Harcerstwa, które pomogło w zdobyciu funduszy na organizację pierwszego obozu w Międzybrodziu. Przystąpiono do szkolenia zastępowych, przybocznych i drużynowych. Aby odbudować przedwojenną tradycję zorganizowano drużynę wodną.

Jesienią 1948 roku nastąpiły zmiany w ZHP; zlikwidowano podział na organizację męską i żeńską, tworząc wspólne Naczelnictwo. Oświęcimskie hufce również zostały połączone w jeden, koedukacyjny. W tym samym roku powstała Rada Hufcowych powiatu bialskiego, a jej przewodniczącym został phm. Jan Kisza.

Rok 1950 to czarna data w historii organizacji – ZHP zostaje rozwiązany, majątek hufca przejmuje Związek Młodzieży Polskiej, powstaje Organizacja Harcerska. Zasadniczym jej celem było wychowywanie dzieci i młodzieży w duchu ideologii komunistycznej.

ZHP odrodziło się sześć lat później – podczas zorganizowanego w 1956 roku Zjazdu Łódzkiego. Utworzono nowy hufiec powiatowy, który obejmował poza naszym miastem: Brzeszcze, Kęty, Jawiszowice, Zator, Osiek i Wilamowice.

W wyniku uchwały Rady Naczelnej ZHP z 1975 roku powołano Hufiec Oświęcim Miasto oraz Hufiec Oświęcim Gmina. Były one podległe ZHP Chorągwi Bielskiej. Trzy lata później rozkazem Komendanta Hufca L4/78 połączono je w Hufiec Oświęcim im. Więźniów Oświęcimia.

23 stycznia 1980 roku Główna Kwatera ZHP odznaczyła Hufiec ZHP Oświęcim Krzyżem za Zasługi dla ZHP. Trzy dni później odbyła się uroczystość wręczenia hufcowi nowego sztandaru. Udział w uroczystości wziął m.in. ówczesny Naczelnik ZHP – hm. Jerzy Wojciechowski.

W kwietniu 1982 roku reaktywowano 1 Koedukacyjnę Drużynę Harcerską “Żółta Jedynka” im. ks. Józefa Poniatowskiego. Drużynowym został hm. Marek Kocurek. 12 maja odbyło się posiedzenie Społecznego Komitetu Budowy Harcerskiej Bazy Wypoczynkowej w Juszczynie k/ Makowa Podhalańskiego. Komendant Hufca Oświęcim hm. Zbigniew Kułaga przedstawił stan przygotowań.

Ostatnie dwie dekady XX wieku, z uwagi na brak informacji, nie zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu. Kolejne informacje pochodzą dopiero z przełomu tysiącleci.

W 1999 roku nastąpiła reorganizacja ZHP związana z reformą administracji państwa – zmniejszono liczbę chorągwi. Zlikwidowano ZHP Chorągiew Bielską, a nasz hufiec zaczął podlegać ZHP Chorągwi Krakowskiej.

W trakcie obchodów 11 listopada w 2005 roku harcerze z Brzeszcz otrzymali odnowiony sztandar działającego kiedyś Związku Drużyn w Brzeszczach. W kolejnym roku (rozkaz L6/2006) reaktywowano Związek Drużyn w Brzeszczach, a jego komendantką została mianowana phm. Beata Rybak.

W Zlocie Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach w 2007 roku udział wzięła reprezentacja 23 DW „Coś Więcej” z Hufca Oświęcim. Drużyna ta w tym samym roku reprezentowała również hufiec na Zlocie Drużyn Syberyjskich w Omsku w południowej Rosji. Wyjazd był kontynuacją współpracy nawiązanej wcześniej podczas pobytu skautów z Omska na Zlocie ZHP w Kielcach i w Oświęcimiu.

Reprezentacja hufca wzięła też udział w zlocie z okazji 100-lecia skautingu w Wielkiej Brytanii – Jamboree 2007. Szefem reprezentacji był dh Piotr Sterczewski. Harcerze z oświęcimskiego hufca byli także uczestnikami odbywającego się na Islandii Roverway 2009 – zlotu wędrowników z całej Europy. Zespołowi przewodził pwd. Krzysztof Zięba.

11 listopada 2010 roku odbyło się uroczyste otwarcie wystawy “Mam szczerą wolę… – dzieje oświęcimskiego harcerstwa” w Muzeum Zamek w Oświęcimiu. Wśród eksponatów znalazły się m.in.: sztandar hufca z 1935 roku, pierwsza kronika oświęcimskiego hufca męskiego, a także zdjęcia.

Rozkazem Komendanta Hufca L11/2013 powołano 17 Szczep Harcerski „Wicher” im. Marcina z Wrocimowic. W jego skład weszły 3 drużyny powstałe z rozbicia 17 Grunwaldzkiej Wielopoziomowej Drużyny Harcerskiej „Wicher” – 17 GDH „Neverin”, 17 GDSH „Tajfun” i 17 GDW „Fen” oraz nowo powstała gromada zuchowa – 17 GZ „Zefirki”.

2018 to rok obchodów stulecia ZHP. Z tej okazji w dniach 6-16 sierpnia na Wyspie Sobieszewskiej odbył się Zlot ZHP “Gdańsk 2018”. Wzięła w nim udział reprezentacja naszego hufca.

W tym samym roku rozpoczęto Kampanię Bohater, czyli zaplanowany ciąg działań wychowawczych i programowych. Kampania była podzielona na sześć etapów. Jednym z nich była gra miejska “Odnajdź Bohatera!”, która odbyła się 10 listopada 2019 roku. Była ona przeznaczona zarówno dla zuchów i harcerzy naszego hufca, jak i mieszkańców Oświęcimia i okolic. W trakcie gry odbyło się głosowanie, na drodze którego wybrano nowego bohatera hufca.

Zwieńczeniem Kampanii Bohater było nadanie hufcowi imienia hm. Edmunda Wilkosza oraz nowego sztandaru. Uroczystość odbyła się 5 września 2020 na Rynku Głównym w Oświęcimiu.

Komendanci Hufca ZHP Oświęcim na przestrzeni lat

• 1930 – 1933 hm. Rudolf Korzeniowski
• 1933 – 1938 phm. Edmund Wilkosz
• 1938 – 1939 phm. Feliks Klaja
• 1945 – 1946 HR Karol Kała – hufcowy harcerzy / H. Walichrad – hufcowa harcerek
• 1946 – 1947 phm. Ks. Marian Stawarz
• 1947 – 1950 phm. Jan Kisza
• 1956 – 1958 phm. Mieczysław Chorabik
• 1958 – 1974 hm. Stanisława Grzywa
• 1974 – 1976 hm. Kazimiera Górka
• 1976 – 1981 hm. Adam Gawlik
• 1981 – 2003 hm. Zbigniew Kułaga
• 2003 – 2011 phm. Marek Tarnowski
• 2011 – 2013 phm. Ewelina Kostaś-Tarnowska
• 2013 – 2015 pwd. Adrian Pindel
• 2015 – 2019 pwd. Adam Góralczyk
• 2019 – 2022 hm. Wojciech Kubica
• 2022 – 2023 phm. Renata Dziędziel
• 2023 – 2024 hm. Wojciech Kubica
• 2024 – nadal hm. Renata Dziędziel