Nasz patron – hm. Edmund Wilkosz

[kliknij, by powiększyć]
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Edmund Wilkosz urodził się 30 listopada 1912 roku w Oświęcimiu jako syn Stanisława i Elżbiety z d. Bentkowskiej. Miał pięcioro rodzeństwa – czterech braci i siostrę. Mieszkał w pobliskich Babicach. Po ukończeniu szkoły powszechnej naukę kontynuował w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. ks. Stanisława Konarskiego w Oświęcimiu (dzisiejsze Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Konarskiego). Zdał maturę w 1931 roku, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolutorium, po którym zaczął pisać pracę magisterską, uzyskał w 1936 roku. Po ukończeniu studiów podjął pracę jako urzędnik administracji państwowej w starostwie powiatowym w Stryju (obecnie miasto znajduje się w granicach Ukrainy).

Ogromną pasją Edmunda było harcerstwo. Do Związku Harcerstwa Polskiego wstąpił w lutym 1929 roku. Został członkiem zastępu “Szarych Żubrów” w I Drużynie Harcerzy im. ks. Józefa Poniatowskiego. Przyrzeczenie złożył 28 lipca. W tym samym dniu ukończył harcerski bieg patrolowy, uzyskując stopień młodzika. W ciągu następnych dwóch lat zdobywał kolejne stopnie: wywiadowcy, później ćwika, aż wreszcie Harcerza Orlego.

Edmund ukończył kurs instruktorski w 1931 roku i był komendantem wielu obozów oraz kursów. Oprócz obozów na terenie Polski, uczestniczył również w wielu wyprawach za granicę, między innymi do Rumunii oraz Łotwy. Zdobył 18 sprawności, w tym higienisty i samarytanina. W 1932 roku zdobył stopień podharcmistrza oraz objął funkcję drużynowego I DH. Na obozie w Porzeczu koło Grodna w 1933 roku otrzymał imię „Czarny Żubr”, zaś rozkazem komendanta Chorągwi Krakowskiej L. 12 z 18 grudnia 1933 roku został mianowany hufcowym Hufca Męskiego w Oświęcimiu.  

W dniach 10-25 lipca 1935 roku uczestniczył w Jubileuszowym Zlocie ZHP w Spale, gdzie pełnił funkcję komendanta obozu beskidzkiego. W tym samym roku został powołany do wojska, jednak niedługo później przeniesiono go do rezerwy bez odbywania czynnej służby wojskowej

[kliknij w zdjęcie by powiększyć]
Edmund Wilkosz (trzeci od lewej) ze skautami węgierskimi na Zlocie z okazji 25-lecia harcerstwa w Spale.
Źródło: Kronika męskiego hufca oświęcimskiego

Funkcję hufcowego pełnił do 1938 roku. Przeniósł się wówczas do Stryja, gdzie podjął pracę. Nie zrezygnował jednak z działalności harcerskiej i objął funkcję hufcowego tamtejszego hufca. To tam zastał go wybuch II wojny światowej. Do Polski już nie wrócił.

[kliknij w zdjęcie, by powiększyć]
Źródło: archiwum prywatne pani Janiny Paszek

19 września 1939 roku przedostał się na Węgry. Początkiem października zgłosił się do Wojska Polskiego w Budapeszcie. Pomagał także w organizowaniu polskiego ośrodka harcerskiego w Somlószőlős, przeniesionego następnie do Szikszó. Od listopada nauczał historii w klasach gimnazjalnych i licealnych, a od grudnia pełnił funkcję komendanta ośrodka.

Przebywając w Szikszó, tak pisał w liście do siostry:

Pytasz się jak mi się powodzi? Mnie pod jednym względem bardzo dobrze, pod innym gorzej! Dobrze, to dlatego, że dotychczas żyję, uczę, kieruję, mam pieniądze, mam lepsze jedzenie niż w Stryju, dobre pomieszczenie, zdrowie nie najgorzej, szanują mnie, lubią i mają zaufanie do mnie. Najważniejsze, że pracuję i to dużo, tak że nie mam czasu na jakieś rozmyślania, narzekania itp. Źle, że nie jestem na właściwym miejscu, że jestem bardzo daleko od Was i od bliskich i znajomych, że Wy cierpicie niewinnie i różne ciężkie dranie triumfują! A najgorzej to, że nie jestem jeszcze na wojence!

Na początku 1940 roku uzyskał nominację na stopień harcmistrza. Po zakończeniu roku szkolnego i przekazaniu kierownictwa ośrodka przez Turcję przedostał się do Palestyny. 

[kliknij w zdjęcie, by powiększyć]
Źródło: zbiory Muzeum Zamek w Oświęcimiu

To właśnie tam tak naprawdę zaczęła się wojskowa kariera Edmunda. W 1940 roku został wcielony do drugiej kompanii Brygady Strzelców Karpackich, przemianowanej później na Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich. Wyróżnił się w walkach o Tobruk – za udział w tej bitwie odznaczony został Krzyżem Walecznych. Po drodze został awansowany na starszego strzelca z cenzusem, później kaprala z cenzusem. W dalszym ciągu aktywnie działał w lokalnych środowiskach harcerskich. Był członkiem pierwszej komendy ZHP na Wschodzie.

Późną wiosną 1944 roku Wilkosz, jako oficer 4 Batalionu Strzelców Karpackich w stopniu podporucznika, brał udział w walkach o zdobycie Monte Cassino. 14 maja został ciężko ranny i przez cztery dni konał w szpitalu polowym. W żołnierskiej chwale odszedł na wieczną wartę 18 maja – dokładnie w tym samym dniu, w którym Monte Cassino zostało zdobyte przez Polskę. Pochowano go wśród ponad tysiąca żołnierzy Rzeczypospolitej na najwyższym stopniu Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino. Pośmiertnie odznaczony został Orderem Virtuti Militari.

Accessibility Toolbar